Wisła (łac. i ang. Vistula, niem. Weichsel) - najważniejsza i najdłuższa rzeka Polski, o długości 1047 km. Jest także najdłuższą rzeką w zlewisku Morza Bałtyckiego.
Źródła rzeki znajdują się w południowej Polsce, na wysokości 1106 m n.p.m., na zachodnim stoku Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim, są to: Biała Wisełka i, uznawana za pierwotne źródło, Czarna Wisełka, jak również potok Malinka. Zasadniczy kierunek biegu Wisły jest południkowy. Wisła przepływa przez wiele dużych miast, takich jak Kraków, Sandomierz, Puławy, Warszawa, Płock, Włocławek, Toruń, Bydgoszcz, Świecie, Grudziądz, Tczew i Gdańsk. Wisła posiada deltę i uchodzi do Zatoki Gdańskiej.
Średni przepływ roczny (przy ujściu rzeki) wynosi 1054 m³/s.
Bieg Wisły umownie dzieli się na 3 odcinki:
* górny, od źródeł do Sandomierza,
* środkowy, od Sandomierza do ujścia Narwi z Bugiem,
* dolny, od ujścia Narwi aż po własne ujście do Bałtyku.
Dorzecze Wisły zajmuje powierzchnię 194424 km² (w Polsce 168,7 tys. km²).
Do najważniejszych walorów przyrodniczych Wisły należą:
* sąsiedztwo wielu kompleksów leśnych (np. Puszcza Sandomierska).
* niski stopień uregulowania
* rozwijanie się dzikiej przyrody (np. lasów łęgowych)
* w dorzeczu Wisły istnieje 6 parków krajobrazowych.
Wisła jest żeglowna na długości 940 km. Jesienią żeglugę utrudniają lub wręcz uniemożliwiają tzw. niżówki, czyli okresowe obniżanie się poziomu wód w rzekach.
Już pod koniec listopada na Wiśle pojawiają się zjawiska lodowe. Początkowo występują w okolicy Narwi i Drwęcy, najpóźniej docierają do górnego odcinka rzeki. Lód pokrywa Wisłę od drugiej połowy stycznia do końca lutego. Topniejący lód prowadzi do zatorów śryżowych w okolicy Góry Kalwarii, a niżej do powodzi.
Wody Wisły często wzbierają, powodując powodzie. W górnym biegu rzeki dzieje się tak zwykle w lipcu, pod wpływem obfitych opadów w górach, a w środkowym i dolnym biegu w marcu, pod wpływem roztopów wiosennych. Naturalny polder zalewowy na Nizinie Ciechocińskiej zalewany jest często dwukrotnie – wiosną i latem w rejonie Otłoczyna, gdzie znajduje się naturalny bród przez Wisłę (szlak bursztynowy).
W historii dochodziło wielokrotnie do katastrofalnych powodzi, m.in. w latach: 1813, 1844, 1888, 1934, 1960, 1997. Aby im zapobiec powstały zbiorniki retencyjne na dopływach w górnym biegu, w niższych partiach jest kanalizowana (koło Krakowa, planowane są także stopnie wodne w Wyszogrodzie, Płocku, Ciechocinku, Solcu Kujawskim, Chełmnie, Opaleniu i Tczewie), a w odcinku środkowym postępuje regulacja, jednak całościowa regulacja jest oprotestowywana jako zagrożenie dla unikalnego na skalę Europy środowiska naturalnego.
Wisła jest połączona za pomocą kanałów z:
* Odrą - Kanałem Bydgoskim, Notecią i Wartą
* Niemnem - Kanałem Augustowskim i Czarną Hańczą
* Dnieprem - Kanałem Dnieprzańsko-Bużańskim i Prypecią
W miejscowości Biała Góra koło Sztumu około 50 km od ujścia rozdzielając się na dwa ramiona Leniwka (lewe) i Nogat (prawe), tworzy szeroką deltę zwaną Żuławami. W miejscowości Gdańska Głowa od Leniwki oddziela się w kierunku wschodnim kolejne ramię zwane Szkarpawa w celu ochrony przeciwpowodziowej zamknięte śluzą. Kolejne ramię Martwa Wisła oddziela się w Przegalinie. Uchodzi do Zatoki Gdańskiej.
Do XIV wieku ujście Wisły dzieliło się na główne wschodnie ramię Wisłę Elbląską i mniejsze zachodnie ramię Wisłę Gdańską. Od roku 1371 głównym ramieniem staje się Wisła Gdańska. Po powodzi w 1840 roku tworzy się dodatkowe ramię Wisła Śmiała. W latach 1890-1895 wykonano przekop koło Świbna.
Zanieczyszczenie Wisły jest bardzo duże: na 894 km kontrolowanego biegu rzeki aż 93% jest nadmiernie zanieczyszczona, a 7% (między Radomką i Świdrem) ma III klasę czystości. Rocznie Wisła transportuje do Bałtyku około 2,2 mln m³ rumowiska rzecznego, w tym m.in. około 5 tys. ton soli dziennie z kopalni węgla kamiennego, rośnie w niej także zanieczyszczenie bakteryjne.
Wszystko za Wikipedią.
1.
2.
3.
